Απογραφή αλά Ελληνικά

Με αφορμή ένα σχόλιο στο προηγούμενο θέμα που έγραψα για την εμπειρία της απογραφής στη Γερμανία (που μόνο απογραφή δεν είναι αφού απευθύνεται σε δείγμα του πληθυσμού αλλά που έτσι κι αλλιώς συμπληρωματικά στοιχεία ζητούνται, μιας και για τα άλλα είναι ενημερωμένα τα ηλεκτρονικά αρχεία που αντικατέστησαν τους παλιούς καλούς φακέλους) λέω να περιγράψω εδώ την εμπειρία μου από μια παλιότερη απογραφή στην Ελλάδα, απογραφή στην οποία πήρα μέρος ως απογραφέας. Ήταν το 1991.

Η Προϊστορία
Όμως στην αρχή λίγη ιστορία: Μετά από το πανεπιστήμιο και το στρατιωτικό, το 1985, ξεκίνησα να δουλεύω (προσωρινά νόμιζα) σε μια ιδιωτική εταιρία. Επειδή ουδέν μονιμότερον του προσωρινού, στην εταιρία αυτή ξεκίνησα ως "νέος με μηχανάκι", πήρα προαγωγές, έγινα γέρος με αυτοκίνητο και μετά προϊστάμενος σ' αυτούς που ήταν με τα μηχανάκια και τα αυτοκίνητα. Πέρασαν μερικά χρόνια, κι επειδή εκεί που νομίζεις πως τα πράγματα πήραν ένα δρόμο, τσακ, κάτι γίνεται κι αλλάζουν, κι εκεί που θαρρούσα κι εγώ πια πως εδώ θα κάνω καριέρα και το όνειρο του να διδάσκω σε σχολείο πάει, έφυγε, ένα ωραίο απόγευμα, αμέσως μετά τα Χριστούγεννα του 1989, πήρα στα χέρια μου μια απόλυση.

Η πρώτη μου αντίδραση να ψάξω δουλειά παρόμοια μ' αυτήν που έκανα. Όμως το ξανασκέφθηκα κι είπα να γίνω μαθηματικός, ακολουθώντας την προτροπή του Άγγελου. Που βέβαια αυτός εννοούσε να κάνω ιδιαίτερα, αλλά μιας και απ' τα ιδιαίτερα είχε πλουτίσει (δεν βαριέσαι, ούτε τα στοιχειώδη...) η γυναίκα μου είπα πως δεν θέλω κάτι τέτοιο. Κι έτσι αποφάσισα να δουλέψω ως (αναπληρωτής) καθηγητής, για να δω στο φινάλε αυτό που σκεφτόμουνα κάποτε να κάνω και για το οποίο σπούδασα, αν μου πήγαινε κι αν ήταν καλή ως επιλογή. Έκανα τα χαρτιά σε 4 νομαρχίες (μέχρι τόσες έλεγε ο νόμος τότε) μεταξύ των οποίων και ο νομός Αχαΐας. Μόλις είχε πάρει μετάθεση για εκεί ο κουμπάρος μου ο Αντρέας, είχα μάθει πως στην Αχαΐα το 89 - 90 είχαν πάρει μαθηματικούς με πτυχίο μέχρι το καλοκαίρι του 1984, καλό φαινόταν, θα μπορούσε να δουλέψει κι η Μαρία, σκεφτόμασταν πως αν δεν είναι στην Πάτρα, θα μπορούσε να είναι στο Αίγιο ή, στη χειρότερη περίπτωση, στην Ακράτα. Ούτε μας πήγαινε ο νους πως υπήρχε και του Λάππα απ' την άλλη μεριά, ούτε σκεφτόμασταν τα χωριά στα ορεινά. Τόσο άσχετοι.

Η Ιστορία
Κάποια μέρα του Οκτώβρη του '90 λοιπόν, πέφτει ένα τηλεφώνημα: αν θέλετε να δουλέψετε ως μαθηματικός στο Λύκειο Δάφνης ή στο Γυμνάσιο Ψωφίδας. Δεν ήμουν στο σπίτι την ώρα του τηλεφωνήματος, ούτε η Μαρία (παρακολουθούσε ένα σεμινάριο) είχα όμως τηλεφωνητή. Πάω, το ακούω κι αρχίζω να ψάχνω. Πού βρίσκονται αυτά τα χωριά και τι είδους είναι. Κι εδώ αρχίζουν και μπαίνουν τα της απογραφής και η σημασία τους. Ανοίγω το χάρτη, τα εντοπίζω και βλέπω στη Δάφνη κάτοικοι 1328 (νομίζω) ενώ στην  Ψωφίδα μόνο 13. Κι έτσι διάλεξα το μεγάλο το χωριό τη Δάφνη. Πού να 'ξερα...

Όταν πήγα από κοντά διαπίστωσα αφενός μεν πως η Δάφνη (δήμος από τότε) δεν είχε παραπάνω από 700 - 800 κατοίκους, το δεν Γυμνάσιο Ψωφίδας στεγαζόταν στα Τριπόταμα, ένα χωριό περίπου 400 κατοίκων, δηλαδή δεν ήταν και τόσο σημαντική η διαφορά τους (να σημειώσω πως στους λιγότερους από 800 κατοίκους της Δάφνης αντιστοιχούσαν 8 μπακάλικα απ' τα οποία επαγγελματικό ψυγείο είχε το ένα κι άλλο ένα που είχε το ψυγείο του σπιτιού του, που ήταν δίπλα, μέσα στο μαγαζί και το μοιραζόταν). Για να ολοκληρώσω τη μακριά παρέκβαση που ξεκίνησα, θεωρώ πως πρέπει να το πω, πως στη Δάφνη πέρασα πάρα πολύ καλά μιας κι οι συνάδελφοι εκεί με βοήθησαν στα δύσκολα, και τελικά είδα πως ναι, αυτό ήθελα να κάνω και το κυνήγησα ανά την Ελλάδα και μέχρι τη Γερμανία. Τέλος των προσωπικών αναμνήσεων, ας συνεχίσω με την απογραφή του '91.

Η Απογραφή
Ετοιμαζόμαστε λοιπόν για την απογραφή. Έχω πάρει τον τομέα μου, έχω ενημερωθεί λίγο πολύ τι γίνεται εκεί, έχω και το κατεβατό των ερωτήσεων. Η απογραφή γίνεται Κυριακή (έτσι γινόταν μέχρι και το 2001) και ως κάτοικοι του χωριού απογράφονταν όσοι είχαν κοιμηθεί εκεί το βράδυ του Σαββάτου προς την Κυριακή. Απ' την Παρασκευή το χωριό έχει βάλει τα γιορτινά του. Κάποιοι που δεν μένουν μόνιμα στο χωριό έρχονται για ν' απογραφούν στις πατρογονικές εστίες. Σπίτια κλειστά όλο τον καιρό ανοίγουνε. Και γενικά αρχίζει να κυκλοφορεί κόσμος. Κάτι σαν πανηγύρι.

Το Σάββατο οι αφίξεις πληθαίνουν. Καταφτάνουν απ' την Αθήνα πέντε μεγάλα λεωφορεία και ένα μικρό καθώς και ένα από την Πάτρα. Για το πόσα αυτοκίνητα δεν μπορώ να πω. Τέτοια κίνηση στο χωριό, τέτοια ζωή, τόσος κόσμος, ούτε στην Ανάσταση. Ξεκινάω το έργο μου ως απογραφέας έχοντας πάρει σοβαρά το ρόλο μου (δεν ήξερα, δεν ρώταγα;) και πηγαίνοντας από σπίτι σε σπίτι. Σε ένα βρίσκω μέσα 13 ανθρώπους! Πού είχαν κοιμηθεί όλοι αυτοί; Είμαι σίγουρος πως σε άλλη γειτονιά έμειναν οι περισσότεροι, είχαν απογραφεί εκεί και ήρθαν κι από δω να φάνε (είχε πάει μεσημέρι) και είπαν να γραφτούνε κι εδώ. Και να 'ταν μόνο αυτοί; Πάω να παραδώσω στη δημαρχεία τα αποτελέσματα και μου λένε πως με ζητάνε 5 άτομα και παραπονιούνται πως δεν πήγα από το σπίτι τους και περιμένουν με τις ώρες (δεν είχαμε και κινητά τότε). Τους ψάχνω πέρα δώθε, δεν τους βρίσκω, πάω στο σπίτι και μαθαίνω πως έχουν αφήσει μερικά στοιχεία και έχουν φύγει γιατί βιάζονταν. Υποτίθεται πως είχαν κοιμηθεί στο σπίτι απέναντι από αυτό που έμενα! Που δεν είχε ανοίξει παντζούρι το προηγούμενο βράδυ (δεν θα το 'βλεπα;), αλλά και που είχα χτυπήσει πρώτο - πρώτο. Μιας και είχαν αφήσει και τηλέφωνο παίρνω για να συμπληρώσω το απογραφικό. Εκεί μαθαίνω πως η γυναίκα του ενός ήταν απογραφέας στο δήμο που έμεναν στο λεκανοπέδιο (μη μου πείτε πως δεν απόγραψε τον άντρα της) ενώ ο άλλος ήταν απ' το Λουτράκι (κι αν κάποιος πει πως δεν πήγαν ν' απογραφούν στο Λουτράκι πριν ανέβουν στη Δάφνη, εγώ δεν το πιστεύω).

Μ' αυτά και μ' αυτά στην απογραφή "βγάλαμε" 1333 άτομα (πάλι προσέγγιση δεκάδας) και πανηγύριζαν στο δήμο που αυξήθηκε ο πληθυσμός! Δεν ξέρω αν και την προηγούμενη φορά με τον ίδιο τρόπο είχαν "βγει" τα νούμερα, αλλά αυτά που έζησα έδειχναν πλαστότητα. Και δεν ξέρω πόσοι απογράφηκαν δυο και τρεις φορές. Γιατί πέρα απ' τα περιστατικά που υποπτεύομαι, ξέρω σίγουρα 3 που απογράφηκαν διπλά: όταν πήγαμε κάποια στιγμή στο σπίτι στην Αθήνα η γειτόνισσα μας έδωσε τις βεβαιώσεις ότι είχαμε απογραφεί (και) εκεί (η Ειρήνη δεν είχε γεννηθεί ακόμα, ήταν στην κοιλιά και δεν μετρούσε)! Ρώτησε, λέει, ο απογραφέας ποιος μένει δίπλα και πού είναι, του είπαν και ζήτησε αν ξέρουν να δώσουν τα στοιχεία μας οι γείτονες. Έτσι κι αλλιώς γνωριζόμασταν, συμπλήρωσαν λοιπόν άλλο ένα απογραφικό. Αφού πληρωνόμασταν με το κεφάλι!