Το Ελληνικό μας Κόμπλεξ

Πολλές φορές, μιλώντας με φίλους από την Ελλάδα, μου λένε πως είμαι τυχερός που βρίσκομαι εδώ μιας και εδώ, στη Γερμανία υπάρχει ένα οργανωμένο κράτος που αποτελείται από ανθρώπους που είναι δουλευταράδες, τακτικοί, οργανωμένοι, ένα κράτος που σέβεται τον άνθρωπο. Σ’ αντίθεση με την Ελλάδα που είμαστε τεμπέληδες, εκ του προχείρου, βρωμιάρηδες, με το ρουσφέτι και τη λαμογιά να μας έχουν γίνει δεύτερη φύση.
Έχω ξαναναφερθεί στο πόσο όλα αυτά αποτελούν ένα μύθο. Αρκετά δημιουργικό οφείλω να ομολογήσω, αφού στάθηκε η βασική αιτία που ξεκίνησα να γράφω αυτά τα «Γράμματα απ’ τη Γερμανία». Επανέρχομαι γιατί αφενός μεν έχω βαρεθεί ν’ ακούω να επαναλαμβάνεται αυτή η καραμέλα και αφετέρου γιατί πρόσφατα σε ένα βιβλίο που διάβασα, ο συγγραφέας κάνει επισημάνσεις για την «κατάπτωση» της Γερμανίας από πολλά χρόνια πριν.
Δεν ξέρω πώς γίνεται και μας έχουν πείσει ότι μόνο σε μας (απ’ όλη την Ευρώπη) γίνονται κάποια πράγματα και πως γι’ αυτά ευθυνόμαστε εμείς. Από τις πρώτες μέρες παραμονής εδώ αλλά και τώρα μετά από ένα χρόνο η διαπίστωση ότι συμβαίνουν «παντού τα πάντα» έχει εδραιωθεί σε μένα. Κι εδώ οι άνθρωποι πετάνε σκουπίδια στο δρόμο. Ίσως όχι το κουτί απ’ τα τσιγάρα που είναι μεγάλο και φαίνεται, αλλά πιο μικρά σκουπίδια που δεν κάνει μπαμ όταν τα πετάς. Κι αν αυτό δεν γίνεται στον ίδιο βαθμό με την Ελλάδα είναι γιατί η επίβλεψη της εφαρμογής της σχετικής νομοθεσίας δεν γίνεται μόνο από τα όργανα της τάξης αλλά και από το διπλανό σου που θα σε καταγγείλει – ρουφιανέψει. Και αυτό κάποιοι το θαυμάζουν πεπεισμένοι ότι έτσι βοηθούν την κοινωνία να είναι καλύτερη και αποτελεσματικότερη. Μα, το θέμα είναι ο φόβος του προστίμου ή το να γίνεται κάτι συνειδητά; Γι' αυτό και βλέπουμε ότι μόλις βγουν απ' τα σύνορα μεταλλάσσονται κατευθείαν και ενσωματώνονται στου δικούς μας ρυθμούς.
Είναι τόσα τα παραδείγματα που η συγκεκριμένη συμπεριφορά είναι εκ των άνω επιβεβλημένη και όχι θέμα κουλτούρας: π.χ. στο τρένο απαγορεύεται το κάπνισμα (ακόμα και στις αποβάθρες των σταθμών απαγορεύεται). Και το σέβονται. Στις τουαλέτες του τρένου όμως όπου δεν τους βλέπει κάποιος, πάνε και καπνίζουν. Ξέρετε πόσες φορές πήγα να μπω σε μια τουαλέτα και με πήρε η μπόχα; Στα γαλλικά τα τρένα μάλιστα έχουν βρει και ειδική θέση στην οποία να βάζουν τις γόπες! Ενώ σε τρένα που υπάρχει ανιχνευτής καπνού στην τουαλέτα (όχι για τους καπνιστές, βέβαια, αλλά για την περίπτωση που κάτι πάει στραβά) το αποφεύγουν!
Κι εδώ, βέβαια, οι δικαιολογίες έχουν εκ των προτέρων σερβιριστεί: δεν είναι οι ντόπιοι (Γερμανοί, Γάλλοι κλπ κάθε φορά) που τα κάνουν αλλά οι (πολλοί) ξένοι που έχουν έρθει. Και οι εδώ Έλληνες, αν τους καταδείξεις τέτοια συμπεριφορά, αυτό θα σου απαντήσουν, μόνο που αντί για ξένους γενικά (σαν οι ίδιοι να μην είναι ξένοι) συνήθως θα το εντοπίσουν στους Τούρκους! Η λογική του «όλα τα στραβά ψωμιά η πεθερά τα φτιάχνει». Κι υπάρχουν πάρα πολλοί ξένοι εδώ. Περίπου ένας στους τρεις είναι μη γερμανός.
Γίνονται απεργίες εδώ; Αλλοίμονο. Αλλά κάτω, για κάθε απεργία, γίνονται πολλές συζητήσεις όπου διάφοροι «ειδικοί» (πολιτικοί, ηθοποιοί, ή απλοί σελέμπριτις – μαϊντανοί) κάνουν διαπιστώσεις γιατί δεν θα έπρεπε να γίνει καθώς και για τις επιπτώσεις της στο κοινωνικό σύνολο (και συνήθως ξεχνιέται πως για να φτάσει κάποιος να κάνει απεργία, κάτι σοβαρό τρέχει). Οι απεργίες στη Γαλλία έχουν εντυπωσιάσει με τον όγκο τους. Εδώ για τρεις βδομάδες τώρα το μετρό είχε χάσει το ρυθμό του γιατί απεργεργούσαε ένα σωματείο. Ανακοινώθηκαν μεν αλλαγές στα δρομολόγια, μόνο που αυτές δεν τηρούνται. Η ταλαιπωρία συνεχίζεται (μετρό κάθε 20’ και αν) αλλά στην τοπική τηλεόραση δεν έπεσα σε κανένα στρογγυλό τραπέζι για το θέμα. Δεν μιλάμε για το πρόβλημα, άρα αυτό δεν υπάρχει όπως εξαφανίζουμε τα σκουπίδια στο σπίτι βάζοντάς τα κάτω από το χαλί.
Αλλά εκτός από τους μεμονωμένους ανθρώπους παρόμοιες συμπεριφορές γίνονται και από όργανα και θεσμούς. Γιατί, μη γερμανοί ήταν στην εταιρία των λεωφορείων στο Σβανγκάου που πέρναγαν τυπικά στην ώρα τους κι έπαιρναν όσους χώραγαν κάθε φορά και οι άλλοι ας κόψουν το λαιμό τους; Ας περιμένουν μια ώρα (ή και δύο αν δεν είναι τυχεροί). Εξάλλου υπάρχουν και τα ταξί. Πάει και η φημισμένη μέριμνα για τον πολίτη.
Αυτές τις μέρες στο Μόναχο έρχονται από την Ελληνική Βουλή να ψάξουν για τα λαδώματα της Ζήμενς. Τα λαδώματα έγιναν τόσο στη Γερμανία (που κάποιοι τιμωρήθηκαν κι υποτίθεται πως τέλειωσε το θέμα, αυτοί το έκαναν από δική τους πρωτοβουλία και για δικό τους όφελος) όσο και από τη Γερμανία. Γιατί δεν λειτούργησε η τιμιότητα και η αγνότητα στην περίπτωση αυτή;
Ή αυτό που έγινε πρόσφατα με το να πάω, να στηθώ, να μου δώσουν λάθος εισιτήρια και να πρέπει να ξαναστηθώ στην ουρά. Τι να γίνει, λάθος. Στην Ελλάδα μπορεί να προσπαθούσε ο υπάλληλος να μπαλώσει κάπως το λάθος του, λειτουργώντας με φιλότιμο. Εδώ, σε τρώει η μηχανή. Και δεν υπάρχει διαμαρτυρία. Τι να γίνει, την πατήσαμε και στωικά το αποδεχόμαστε. Αμ, το άλλο (στην ίδια επίσκεψη!). Να γράφει το προσπέκτους πως έχει ξενάγηση με ακουστικά στα ελληνικά αλλά να σου λέει δυστυχώς, όχι εδώ, στο άλλο παλάτι!
Κυκλοφορούν τρένα με χαλασμένες τις τουαλέτες στη Γερμανία; Βεβαίως. Κι όχι μόνο μία αλλά και περισσότερες, τόσο που μπορεί να μη λειτουργεί και καμία. Και να είσαι υποχρεωμένος να περιμένεις το δίωρο να φτάσεις στο προορισμό σου. Γίνεται να μην έχουν οι τουαλέτες χαρτί ή σαπούνι; Γιατί δεν γίνεται. Το χειρότερο όμως είναι αν δεν έχουν νερό. Είτε για το «καζανάκι» είτε για να πλύνεις τα χέρια σου και να μένεις με το κρεμοσάπουνο!
Τα ίδια συμβαίνουν και μέσα στα γαλλικά βαγόνια. Φέτος, χρησιμοποιώ πολύ το πρωί πηγαίνοντας για τη Στουτγάρδη το γαλλικό τρένο και το βλέπω. Σ’ αυτό γίνονται και χειρότερα. Γενικά, στα τρένα μεγάλων αποστάσεων έχουν τοποθετηθεί πρίζες μιας πολλοί κυκλοφορούν με φορητό υπολογιστή ή άλλη παρόμοια συσκευή που έχει ανάγκη ρεύματος. Στα γερμανικά ICE οι πρίζες λειτουργούν πάντα. Όμως στα επίσης γερμανικά IC – EC καθώς και στα γαλλικά συνήθως είναι εκτός λειτουργίας. Οι Γάλλοι μπορεί να έχουν κολλήσει και μια ετικέτα να σου λένε πως αυτή δεν λειτουργεί (μπορεί και όχι). Έτσι έχω φτάσει πρώτα να δοκιμάζω αν έχει νόημα να βάλω τον υπολογιστή στο ρεύμα και μετά κάνω κανονικά τις συνδέσεις.
Καθυστερούν τα μέσα συγκοινωνίας στη Γερμανία; Αλλοίμονο. Αλλιώς όταν ξεκίνησα το ποστ δεν θα ταξίδευα, το πρόλαβα γιατί είχε καθυστέρηση (γύρω στο ένα τέταρτο). Και το ίδιο πρωί είχε άλλο πρόβλημα. Ο προαστιακός αυτή τη φορά. Η εμπειρία λέει ότι σπάνια να μην υπάρχουν έστω και 5 λεπτά στο τρένο. Την περυσινή (σχολική) χρονιά συνολικά τέσσερις φορές είχα πετύχει καθυστέρηση πάνω από μία ώρα (αλλά ευτυχώς κάτω από δύο). Φέτος, ήδη είχα τη χαρά δυο φορές (και μάλιστα την ίδια μέρα) με 106’ και 64’ αντίστοιχα. (το ξέρω γιατί πάνω από 60 λεπτά δικαιούμαι αποζημίωση 10€, αν και για τα 106’ ο υπάλληλος μου έλεγε ότι δεν έφταιγε η εταιρία γιατί κάποιος πήδηξε στις γραμμές – ένα συνηθισμένος τρόπος αυτοκτονίας – παρ' όλ' αυτά το 10ρικο το πήρα).
Έχει μποτιλιάρισμα στους δρόμους; Σε καθημερινή βάση. Είναι κανόνας. Ειδικά τις ώρες αιχμής. Μποτιλιάρισμα πολλών χιλιομέτρων. Κι απ' το ραδιόφωνο όμως υπάρχει ενημέρωση. Τόσα χιλιόμετρα εδώ, τόσα εκεί κλπ. Έχει ουρές που περιμένουν να εξυπηρετηθούν σε διάφορα σημεία εξυπηρέτησης; Οπωσδήποτε. Και στην Ελλάδα μπορεί να φωνάξεις και να βάλουν κι άλλον υπάλληλο. Εδώ δεν φωνάζει κανένας γιατί είναι εκ των προτέρων πεπεισμένοι πως αν υπήρχε δυνατότητα να μπει κι άλλος υπάλληλος θα είχε μπει, άρα, αφού δεν μπήκε θα πει πως δεν γίνεται. Η ιδέα να προσληφθεί κι άλλος υπάλληλος δεν περνάει απ' το νου κανενός.
Υπάρχουν δρόμοι κακοστρωμένοι και με λακκούβες; Εδώ οφείλω να ομολογήσω πως δεν έχω συναντήσει (ή είναι κάτι σπάνιο μιας και μόλις υπάρξει πρόβλημα τα συνεργεία είναι εκεί). Αλλά ηλεκτρική σκάλα που να είναι χαλασμένη επί μια βδομάδα και που απλά να έχει μπροστά ένα παραπέτο για να μην χρησιμοποιείται σαφώς και συμβαίνει.
Υπάρχει συνέπεια στο χρονοδιάγραμμα των έργων; Καμία. Ένα σωρό πινακίδες για έργα που λένε πως θα τελειώσουν τότε και αυτό το τότε έχει περάσει προ πολλού ή έχει, εμφανώς, διορθωθεί. Στο "χωριό" που ήταν να τελειώσουν τον  Αύγουστο του 2010 τελειώνει κι ο Οκτώβρης κι ακόμα να τελειώσουν. Δυο μήνες, προς το παρόν, η καθυστέρηση για ένα έργο προϋπολογισμού κ΄/ατω από 5 μήνες. Τα μόνα έργα που τελειώνουν στην ώρα τους είναι αυτά που έχουν να κάνουν με ανατροπές στο πρόγραμμα συγκοινωνιών: προγραμματίζονται αλλαγές από τότε μέχρι τότε. Με το που περνάει η προθεσμία τα δρομολόγια επανέρχονται σύμφωνα με το αρχικό πρόγραμμα. Αν δεν έχουν τελειώσει τα έργα (πράγμα σύνηθες) απλά σημειώνονται καθυστερήσεις!
Τι να πω δε για τη φήμη πως εμείς στην Ελλάδα είμαστε τεμπέληδες γιατί έχουμε το νου μας στις αργίες μόνο κι όλη μέρα καθόμαστε αραχτοί για καφέ. Εδώ έχω διαπιστώσει πως έχουν περισσότερες αργίες (στα σχολεία που ξέρω). Τώρα, ειδικά στο Μόναχο, για καφέ οφείλω να ομολογήσω ότι δεν κάθονται με τις ώρες. Έναν στο πόδι και φύγαμε. Αλλά για μια (μόνο;) μπίρα μπορούν να μείνουν αρκετά. Όχι πως δεν μπορούν να την ρουφήξουν και να φύγουν αν βιάζονται. Έτσι μπορεί να μην έχει καφετέριες – ειδικά μετά τις 7:30 – 8:00 το βράδυ – (τον καημό μου εγώ) αλλά από μπιραρίες γεμάτος ο κόσμος. Και δεν ξέρω πιο είναι καλύτερο: να το ρίξεις στους καφέδες ή στις μπίρες!
Το ενδιαφέρον όπως είπα και στην αρχή είναι μια διαπίστωση που διάβασα τελευταία. Το βιβλίο έχει ελληνικό τίτλο «Απόδοση δικαιοσύνης» και δεν είναι καινούριο. Είναι του (γερμανού) Μπέρναρχαρντ Σλινκ, πρωτοκυκλοφόρησε το 1987 (τότε που υπήρχαν ακόμα δυο Γερμανίες), μεταφράστηκε και κυκλοφόρησε στα Ελληνικά από τις εκδόσεις «Κριτική» το 1997. Εκεί λοιπόν ο συγγραφέας βάζει τον πρωταγωνιστή του να αφηγείται για μια συζήτηση που είχε: «Ο Τίμπεργκ κι εγώ συμφωνήσαμε ως προς τη βαλκανοποίηση της Ομοσπονδιακής Γερμανίας. Συμφώνησε τόσο γρήγορα μαζί μου, ώστε φοβήθηκα στην αρχή ότι δεν με είχε καταλάβει, πιστεύοντας ότι εννοώ πως έχουμε υπερβολικά πολλούς Τούρκους. Αλλά κι αυτός ήταν της γνώμης ότι τα δρομολόγια των τρένων αραιώνουν ολοένα, ότι οι συρμοί έχουν όλο και πιο μεγάλη καθυστέρηση, ότι τα ταχυδρομεία δουλεύουν ολοένα λιγότερο και με αυξανόμενη ασυνέπεια, ότι η αστυνομία γίνεται όλο και πιο ασύδοτη».
Όχι πως μ' αυτά θέλω να πω πως στη Ελλάδα είναι όλα καλά ή εδώ όλα στραβά. Απλά, πως δεν υπάρχουν ιδανικές καταστάσεις. Παντού υπάρχουν στραβά. Αλλού παραπάνω κι αλλού παρακάτω, αλλά δεν λείπουν. Εκείνο που λείπει είναι πως εδώ, στη Γερμανία, οι κυβερνώντες έχουν πείσει τον κόσμο πως αυτό που γίνεται είναι το καλύτερο δυνατό που κάθε στιγμή μπορεί να γίνει (γιατί πράγματι στα μισά ή και παραπάνω έχει γίνει αυτό και υπάρχει προσπάθεια να μειωθούν οι δυσμενείς επιπτώσεις τους). Πως αν κάτι γίνεται στραβά είναι γιατί είναι αναπόφευκτο. Στην Ελλάδα δεν πειθόμαστε είτε γιατί τα επιχειρήματα δεν είναι πειστικά είτε γιατί δεν αποδεχόμαστε άκριτα αυτά που μας σερβίρουν κι έτσι συζητάμε για τα στραβά που βλέπουμε.
Είναι σίγουρο πως, όπως λένε οι φυσικοί, είναι νόμος η τάση αύξησης της εντροπίας των πραγμάτων. Ίσως αυτό να είναι η πραγματική αιτία της αταξίας κι όχι οι φυλετικές εξηγήσεις.