Βαρσοβία, η Εβραϊκή

Στη Βαρσοβία (αλλά και γενικότερα στην Πολωνία) πριν τον πόλεμο ζούσαν μερικές εκατοντάδες χιλιάδες Εβραίοι. Όμως η επιχείριση "τελική λύση" των Ναζί τους εξαφάνισε. Η ίδρυση δε του κράτους του Ισραήλ έκανε όσους κατάφεραν να επιζήσουν να μετακομίσουν στο καινούριο κράτος μ' αποτέλεσμα σήμερα να έχουν μείνει ελάχιστοι σ' ολόκληρη τη χώρα. Η ελληνική Βικιπαίδεια έχει μια εμπεριστατωμένη περιγραφή για το "Ολοκαύτωμα". Σε πρώτη φάση οι Εβραίοι κλείστηκαν σε ένα γκέτο που αποτελείτο από δυο τμήματα που επικοινωνούσαν μεταξύ τους με μια γέφυρα(!) και το οποίο απεικονίζεται στην πινακίδα της φωτογραφίας. Στο γκέτο της Βαρσοβίας κλείστηκαν περίπου 350.000 Εβραίοι που περιορίστηκαν στη συνέχεια στο ένα τμήμα μόνο του γκέτο, το μικρό. Μπορεί κανείς να καταλάβει τι σήμαινε τόσες χιλιάδες κόσμος περιορισμένος σε μια τόσο μικρή περιοχή. Αλλά κι αυτό δεν κράτησε πολύ γιατί οι εξοντώσεις έδιναν κι έπαιρναν και με διάφορους τρόπους.

Δυστυχώς, από όλα αυτά, ελάχιστα κομμάτια έχουν μείνει για να θυμίζουν τι έγινε. Ίσως το γεγονός πως το 80% των κτιρίων της Βαρσοβίας είχε καταστραφεί με το τέλος του πολέμου (και τα κτίρια του γκέτο δεν ήταν στις προτεραιότητες της ανακατασκευής), ίσως γιατί δεν είχαν μείνει Εβραίοι, ίσως γιατί δεν ήθελαν ιδιαίτερα να θυμούνται, το γεγονός είναι πως δύσκολα βρίσκεις τα λίγα πράγματα που έχουν μείνει. Ακόμα κι οι πληροφοριακές πινακίδες είναι μετρημένες. Ακόμα και στο Κέντρο Μελέτης Εβραϊκής Ιστορίας, δεν έχουν να σου δώσουν πληροφοριακό υλικό. Παρά το γεγονός ότι υπήρχαν αναφορές και ας πούμε οδηγίες σε έναν τουριστικό οδηγό που βρήκαμε, με πολύ μεγάλη προσπάθεια καταφέραμε να εντοπίσουμε μερικά σημεία, κι αυτό τρώγοντας μια ολόκληρη μέρα πέρα δώθε. Από τα εύκολα, ας πούμε, ήταν τα δυο κτίρια από τα κτίρια του γκέτο που έχουν διατηρηθεί. Τούβλινα, ξεχωρίζουν απ' όλα τα γύρω, είναι στο κέντρο και οι φωτογραφίες στους τοίχους που δηλώνουν το τι συνέβει εκεί διευκολύνουν τον εντοπισμό.

Απέναντι απ' τα κτίρια του γκέτο έχει μείνει μια συναγωγή. Η μόνη που εξακολουθεί να υπάρχει, δέχεται Εβραίους επισκέπτες από άλλα μέρη που τους υποδέχονται και τους ξεναγούν σ' ένα προσκύνημα στις ρίζες τους. Εμείς που δεν είμαστε Εβραίοι, δεν είχαμε τέτοιο "προνόμιο".

Το Εβραϊκό νεκροταφείο αποτελεί τμήμα του νεκροταφείου της πόλης και είναι από τα σημεία αναφοράς και προσκυνήματος. Μόνο που η εγκατάλειψη έχει εγκατασταθεί για τα καλά εδώ. Κάποιο Εβραίοι από διάφορα μέρη του κόσμου δίνουν χρήματα για να φτιαχτούν κομμάτια απ' τους κεντρικούς διαδρόμους, όμως αυτό δεν είναι αρκετό. Από όταν κάποτε ζούσαν και πέθαιναν εδώ εκατοντάδες χιλιάδες άνθρωποι ενώ τώρα σκέτες εκατοντάδες (αν είναι και τόσοι) έχει μεγάλη διαφορά. Τα έσοδα από το συμβολικό εισιτήριο που πληρώσαμε στην είσοδο πρέπει να είναι πολύ λίγα, πόσους επισκέπτες να έχει τη μέρα; Ελάχιστους αν κρίνω απ' την ώρα που πήγαμε εμείς.

Η παλιά πύλη του νεκροταφείου που έχει μεταφερθεί εδώ μετά την αποκατάσταση της περίφραξης και ένα από τα μνημεία που έχουν στηθεί, αυτό είναι "στη μνήμη του ενός εκατομμυρίου παιδιών που θανατώθηκαν απ' τους ναζί βαρβάρους".

Υπάρχουν ελάχιστοι περιποιημένοι τάφοι και μνημεία αλλά οι περισσότεροι είναι εγκαταλλειμμένοι, γκρεμισμένοι και χορταριασμένοι. Κι είναι πολλοί. Βλέπετε οι Εβραίοι, αφού θάψουν έναν δικό τους δεν πειράζουν τον τάφο ξανά.

Το μνημείο του Ολοκαυτώματος, στο κέντρο του μικρού γκέτο.

Από το τείχος που περιέβαλε το γκέτο έχει μείνει μόνο ένα μικρό κομμάτι σ' ένα σημείο. Κι ενώ στο Βερολίνο όπου πας κι όπου σταθείς θα δεις και μια αναφορά στο τείχος (καλά, το πόσα "κομμάτια" του πουλήθηκαν κι εξακολουθούν να πουλιούνται δεν λέγεται - όπου σταθείς στο Βερολίνο θα βρεις να πουλάνε και αναμνηστικά σπασμένα από το τείχος, τόσα που είναι απορίας άξιο πόσο μεγάλο ήταν τέλος πάντων!!!) στη Βαρσοβία για να μπορέσεις να το επισκεφτείς δεν είναι καθόλου εύκολο. Γιατί βρίσκεται μέσα στην αυλή μιας πολυκατοικίας. Και για να πας να το δεις πρέπει να περάσεις από την είσοδο. Αν δεν είσαι πολύ υποψιασμένος δεν υπάρχει περίπτωση να τα καταφέρεις.

Η εφτάφωτη λυχνία βρίσκεται σημειωμένη σε όλα τα εβραϊκά μνημεία. Στην άλλη φωτογραφία η γέφυρα που ένωνε τα δυο κομμάτια του γκέτο. Είχα μάθει γι' αυτήν αλλά και αρκετά στοιχεία για τα γκέτο βλέποντας την ταινία του Ρομάν Πολάνσκι "Ο πιανίστας".