Εισιτήρια Αστικών Συγκοινωνιών: Ανοικτού vs ΚλειστούΤύπου

Καταρχάς μια διευκρίνηση για όποιον δεν ξέρει τι σημαίνει. vs = versus χρησιμοποιείται συχνά αντί για το "κατά", το "εναντίον". Για την αντιπαράθεση λοιπόν των δυο τύπων εισιτηρίων που συζητιέται αυτές τις μέρες στην Ελλάδα. Κλειστού τύπου εισιτήρια είναι αυτά που για να επιβιβαστείς πρέπει πρώτα να ελεγχθεί το εισιτήριό σου σε κάποιο μηχάνημα και μόνο εάν είναι έγκυρο σου επιτρέπει να περάσεις. Αντίθετα τα εισιτήρια ανοικτού τύπου είναι αυτά που έχουμε σήμερα, Έχεις το εισιτήριο ή όχι μπαίνεις στο μέσον και αν γίνει έλεγχος τότε μόνο διαπιστώνεται η εγκυρότητα ή μη. Τέτοια έχει και στη Γερμανία ενώ σε άλλες χώρες συνυπάρχουν οι δυο τύπου. Γιατί είναι αλήθεια, πως κλειστού τύπου υπάρχουν μόνο σε μετρό. Γιατί προϋποθέτουν ότι η είσοδος θα γίνεται σταδιακά, αλλιώς επιφέρουν μεγάλες και απρόβλεπτες καθυστερήσεις.

Ποια πλεονεκτήματα έχει ο κάθε τύπος: Το ανοικτό εισιτήριο επιτρέπει τη γρήγορη επιβίβαση. Δεν υπάρχει κάτι που να σε εμποδίζει να μπεις. Φθάνει το μέσο και σε λίγη ώρα έχουν μπει όλοι. Στο κλειστού τύπου εισιτήριο (ή ίσως ήταν πιο σωστό να το λέω στην κλειστού τύπου επιβίβαση;) υπάρχει ένα μηχάνημα στο οποίο πρέπει να "δείξεις" πως έχεις κανονικό εισιτήριο για να σου επιτρέψει την είσοδο. Αυτό γίνεται στο μετρό που ο έλεγχος γίνεται συνήθως στην είσοδο κι από κει έχεις να πάρεις σκάλες για να ανέβεις ή να κατέβεις στην πλατφόρμα επιβίβασης. Παλιότερα το εμπόδιο στο να μπει κάποιος χωρίς εισιτήριο ήταν μια μπάρα η οποία όμως ήταν εύκολο να υπερπηδηθεί κι έτσι τώρα είναι δυο πόρτες που επιτρέπουν να περάσει ένα άτομο κάθε φορά. Συνήθως είναι οι ίδιες πόρτες και για την έξοδο, το αν ανοίγουν από μόνες τους ή πρέπει πάλι να δείξεις έγκυρο εισιτήριο είναι άλλο θέμα (τα έχω δει και τα δυο).

Ένα υβριδικό σύστημα κλειστού εισιτηρίου εφαρμόζεται σε λεωφορεία. Εδώ δεν υπάρχει εμπόδιο αλλά αν επιβιβάζεσαι μετά από κάποια ώρα (π.χ. στο Μόναχο μετά τις 9 μ.μ.) η επιβίβαση γίνεται αποκλειστικά από μπροστά από τον οδηγό στον οποίο δείχνεις το εισιτήριό σου. Συνήθως, ο οδηγός δεν βλέπει ακριβώς τι γράφει, δεν κάνει πλήρη έλεγχο και θα μπορούσες να του δείξεις και ένα της προηγούμενης βδομάδας! Από τις 27 Φλεβάρη αυτό γίνεται στη Στουτγάρδη όλη μέρα. Το θέμα είναι πως στο λεωφορείο που παίρνει μικρό σχετικά αριθμό επιβατών μπορεί να γίνει χωρίς σημαντική καθυστέρηση Αλλά στα τραμ που είναι όσο 3 - 4 λεωφορεία; Να σημειώσω εδώ πως αν δεν έχεις εισιτήριο μπορείς να αγοράσεις επί τόπου από τον οδηγό ή από μηχάνημα.

Με τα κλειστού τύπου υπάρχει υποτίθεται έλεγχος να μην μπαίνουν τσαμπατζήδες. Το θέμα είναι όμως πως χρειάζεται σημαντική επένδυση για την αρχική εγκατάσταση αλλά και για την λειτουργία η οποία πρέπει να είναι πάντοτε άψογη ώστε να μπορεί να γίνεται απρόσκοπτα η είσοδος. Γιατί αν μπλοκάρει η μια είσοδος τότε άστα να πάνε.

Επίσης τα εισιτήρια θα πρέπει να είναι τέτοια ώστε να μπορούν να "διαβάζονται" από το μηχάνημα το οποίο θα πρέπει να μπορεί να ελέγχει την εγκυρότητα ή μη. Και δεν λέω, έχω συναντήσει διάφορα είδη. Στο Άμστερνταμ τα εισιτήρια όλα είναι ηλεκτρονικά. Ένα ηλεκτρονικό κύκλωμα είναι ανάμεσα σε δυο φύλα χαρτί. Αυτό ισχύει είτε για εισιτήρια μιας χρήσης είτε πολλαπλά (ημερήσια ή μηνιαία κλπ). Όταν μπαίνεις σε ένα μέσον ή όταν κατεβαίνεις απ' αυτό πλησιάζεις το εισιτήριο σε ένα ειδικό μηχάνημα που το διαβάζει κι ανάβει πράσινο για να προχωρήσεις. Δεν χρειάζεται να το έχεις στο χέρι, μπορεί να το διαβάσει και από μέσα απ' την τσέπη σου. Τα μηχανήματα αυτά υπάρχουν σε κάθε είσοδο - έξοδο του μετρό (που είναι κλειστή με πόρτες κι αν δεν δείξεις εισιτήριο δεν ανοίγουν) αλλά και δίπλα σε κάθε πόρτα στα λεωφορεία και τραμ. Το θέμα είναι από κει και πέρα το αυξημένο κόστος. Δηλ. για ένα εισιτήριο μιας διαδρομής αξίας ας πούμε 2€ πόσα έχουν επενδυθεί για το κυκλωματάκι αυτό που αμέσως μετά τη χρήση του αχρηστεύεται;

Στις Βρυξέλλες τα εισιτήρια ήταν με μαγνητική ταινία τα απλά, αλλά προωθείται η ιδέα της ηλεκτρονικής κάρτας που την αγοράζεις (π.χ. με 5€) εφάπαξ και τη φορτίζεις για απλές διαδρομές ή για βδομάδα, μήνα κλπ. Ένα παρόμοιο σύστημα διάβαζα πως υπάρχει και στο Λονδίνο (αν και έχω πολλά χρόνια να πάω για αν ξέρω πώς είναι τα πράγματα εκεί). Πάντως τα μηχανήματα που επικυρώνεις το εισιτήριό σου δέχονται και τους δυο τύπους.

Κλειστού τύπου επιβίβαση έχει, όπως θυμάμαι, και στο Παρίσι, και νομίζω στην Πράγα (πάντα μιλάμε για μετρό). Αντίθετα στη Γερμανία, σε όσες πόλεις έχω πάει καμιά δεν έχει υιοθετήσει ένα τέτοιο σύστημα. Τα εισιτήρια είναι απλά με αναγραφή πάνω τους της ημερομηνίας ισχύος: αυτή είτε είναι προτυπωμένη για τα εισιτήρια από μια βδομάδα και πάνω είτε ισχύουν για συγκεκριμένο χρονικό διάστημα απ' τη στιγμή που θα πρωτομπούνε σε μηχάνημα που τυπώνει πάνω τους την ημερομηνία και την ώρα έναρξης.

Να σημειώσω πάντως εδώ, πως σε όλες σχεδόν τις πόλεις τα εισιτήρια τα αγοράζεις από ειδικά μηχανήματα. Εξαίρεση το Άμστερνταμ που, όπως ανέφερα τη Δευτέρα, υπήρχαν στο ξενοδοχείο και μας τα έδωσαν ή θα μπορούσαμε να τα πάρουμε κι από ειδικό κιόσκι δίπλα στο σιδηροδρομικό σταθμό, δεν ξέρω αν πουλάγανε κι αλλού. Δεν τα πουλάνε τα περίπτερα ή μικροπωλητές στο δρόμο όπως γίνεται στην Αθήνα (κι ύστερα λέει πως κυκλοφορούν "πλαστά" εισιτήρια). Και μηχανήματα τέτοια υπάρχουν παντού. Δεν μπορείς να πεις πως δεν έχεις εισιτήριο γιατί δεν βρήκες (ενώ στην Αθήνα μου έχει τύχει αρκετές φορές να μην βρίσκω και να μην παίρνω το λεωφορείο που έρχεται μέχρι να βρω περίπτερο που έχει). Γιατί όπως είπα και παραπάνω, εισιτήρια, συνήθως, μπορείς να πάρεις και μέσα στο λεωφορείο είτε από τον οδηγό είτε από μηχάνημα. Στο Μάνχαϊμ η προμήθεια πρέπει να γίνει αποκλειστικά πριν την επιβίβαση. Έτυχε λοιπόν να μην δουλεύει το μηχάνημα στη στάση. Μπήκε η κυρία στο τραμ και το είπε στον οδηγό που στην επόμενη στάση την περίμενε για να κατέβει και να βγάλει εισιτήριο από κει. Το μόνο πρόβλημα με τα μηχανήματα είναι πως χρειάζεται να έχεις ψιλά. Όχι το ακριβές αντίτιμο (δίνουν ρέστα) αλλά άλλα δεν παίρνουν καν χαρτονομίσματα κι άλλα δέχονται μόνο μικρές αξίες.

Στη Γερμανία που έχει ανοικτή επιβίβαση, αλλά και στα άλλα μέρη που επικρατεί το σύστημα με τις μπάρες στο μετρό αλλά ανοικτή η επιβίβαση στα υπόλοιπα μέσα γίνονται έλεγχοι από ομάδες ελεγκτών. Το κάθε πότε είναι σχετικό. Μου έχει τύχει έλεγχος δυο φορές την ίδια μέρα (μια στο πήγαινε και μια στο έλα) ή δυο - τρεις συνεχόμενες μέρες αλλά μου έχει τύχει και να περάσουν μήνες χωρίς να συναντήσω συνεργείο. Το τι γίνεται αν σε πιάσουν χωρίς εισιτήριο θα αποτελέσει θέμα επόμενου σημειώματος.

Συμπέρασμα; Δεν υπάρχει. Εγώ μια παρουσίαση έκανα τι γίνεται εις τας Ευρώπας. Το μόνο σίγουρο είναι πως παντού υπάρχουν κάποιοι που ταξιδεύουν τσάμπα και παντού προσπαθούν να τους λιγοστέψουν. Μέτρα λαμβάνονται διάφορα, πόσο αποτελεσματικά είναι και ποια η σχέση κόστους - αποτελέσματος αυτά είναι άλλες ιστορίες που αδυνατώ να τις αφηγηθώ.