Ταξικά Ταξίδια

Τα ταξίδια ήταν πάντα ταξικά για τους ταξιδεύοντες. Οι πρώτοι διδάξαντες, τα καράβια. Τα αρχαία χρόνια ας πούμε, όποιος είχε φράγκα καθόταν στην καρέκλα και ρέμβαζε το ταξίδι με το πλοίο, ενώ όποιος δεν είχε τράβαγε κουπί ή έκανε άλλες δουλειές έχοντας για ανταπόδοση τη δυνατότητα να ταξιδέψει (έστω και με κινδύνους να μην τον αφήσουν όταν έφθαναν στον προορισμό και να συνέχιζαν να τον κρατάνε για να τραβάει κουπί – αλλά σ’ αυτό ούτε και ο «επιβάτης α’ θέσης» ήταν εξασφαλισμένος)!

Όταν τα μέσα για ταξίδια έγιναν πιο πολλά κι άρχισε πολύς κόσμος να ταξιδεύει, άρχισαν κι οι διακρίσεις: Για το ίδιο πράγμα (τη μεταφορά από ένα σημείο σε ένα άλλο) οι μεταφορείς χρέωναν διαφορετική τιμή. Και για να το δικαιολογήσουν αυτό πρόσφεραν κάτι επιπλέον. Καλύτερο χώρο (ή απλά χώρο) να κοιμηθεί κανείς, καλύτερο φαγητό ή ακόμα και δυνατότητα καλύτερης(;) ψυχαγωγίας στη διάρκεια του ταξιδιού. Είναι παροιμιώδες ότι στη βύθιση του Τιτανικού η ορχήστρα έπαιζε μέχρι να επιβιβαστεί στις βάρκες κι ο τελευταίος επιβάτης της πρώτης θέσης ενώ αυτοί που ταξίδευαν δευτεροκλασάτα ήταν κλειδαμπαρωμένοι μη τυχόν και πάρουν καμιά θέση των «πρώτων» και σωθούν λάθος κατηγορίας επιβάτες.

Θυμάμαι όταν άρχισα να ταξιδεύω με πλοία, το 1976, μόλις είχε ξεκινήσει η Ναυτιλιακή Εταιρία Λέσβου (ΝΕΛ) να κάνει δρομολόγια. Το πλοίο της «Σαπφώ», ένα ανακατασκευασμένο πλοίο 10ετίας, θεωρήθηκε απ’ τους Μυτιληνιούς σαν μεγάλη πρόοδος σε σχέση με τα άθλια και παμπάλαια καράβια που μας συνέδεαν με τον Πειραιά. Βέβαια, μερικά χρόνια αργότερα σε άλλο πλοίο της ίδια εταιρίας ένας ναύτης είπε το εξής αμίμητο «δεν θα το κάνουμε Σαπφώ εδώ μέσα» εννοώντας ότι δεν θα υποβαθμίσει το πλοίο που δούλευε, αλλά για τότε το συγκεκριμένο πλοίο ήταν κάτι σαν επανάσταση.

Θυμάμαι λοιπόν πως στο συγκεκριμένο πλοίο υπήρχαν διαχωριστικά κάγκελα ανάμεσα στην Α – Β θέση που ήταν προς την πλώρη και συνοδευόταν από κρεβάτι σε καμπίνα και την Γ’ που ήταν στην πρύμνη και είχε μόνο καρέκλες. Όταν έμπαινες υπήρχε στην πόρτα ένας καμαρότος που έλεγχε το εισιτήριό σου και αν δεν ήταν της καμπινάτης (διακεκριμένης την είπαν αργότερα) θέσης δεν σου επέτρεπε την είσοδο. Κι αυτό για να μη τυχόν μπει η πλέμπα στα εκεί σαλόνια που είχαν μια κάποια άνεση σε σχέση με την αίθουσα της Γ’ θέσης (οικονομική τη λένε σήμερα) που γινόταν το έλα να δεις. Και κάποιοι πλήρωναν Β’ θέση ας πούμε, έστω κι αν δεν ήθελαν ή αν δεν υπήρχε διαθέσιμο κρεβάτι, μόνο και μόνο για να κάθονται λίγο πιο άνετα. Κι αργότερα, σε μας τους φοιτητές, μας δόθηκε η δυνατότητα να ταξιδεύουμε στα σαλόνια της Β’ με το (φοιτητικό) εισιτήριο της Γ’. Ήταν μια παραχώρηση της εταιρίας σε συμφωνία με την Λεσβιακή Ένωση Σπουδαστών (τότε υπήρχαν και τέτοιοι σύλλογοι) για τα μέλη της τελευταίας και κανονικά έπρεπε να έχεις την ταυτότητά της, αν και δεν θυμάμαι να ίσχυσε στην πράξη αυτό.

Τα κάγκελα κάποια στιγμή έφυγαν. Κάποια πλοία που αγοράστηκαν μερικά χρόνια αργότερα δεν εφοδιάστηκαν με τέτοια και πιο ύστερα ξηλώθηκαν κι απ’ το Σαπφώ και τα υπόλοιπα που ήταν σιδηρόφρακτα. (Το Σαπφώ πουλήθηκε στα 35 του σε εταιρία άλλης χώρας και αν δεν κάνω λάθος ταξιδεύει ακόμα κάπου στη Μέση Ανατολή, γιατί κάποτε ο νόμος περιόριζε την κυκλοφορία πλοίων μέχρι κάποια ηλικία. Σήμερα αυτός άλλαξε και έχουμε πιο σύγχρονα πλοία. Στα 40 -όπως το "Θεόφιλος"- και βλέπουμε)! Και έγινε και ο καλλωπισμός των διαχωρισμών που λέγαμε παραπάνω. Δεν ήταν πια «πρώτη» – «δεύτερη» – «τρίτη» θέση αλλά «διακεκριμένη» και «οικονομική». Πιο εύηχα, πιο κολακευτικά. Και σταμάτησε και ο διαχωρισμός στα σαλόνια της Α’ με τη Β’ θέση. Τώρα όλα έγιναν της «διακεκριμένης». Και μάλιστα στο ένα επιτρεπόταν η είσοδος όλων ενώ το άλλο έμεινε το κυριλέ με έλεγχο μερικές φορές στην πόρτα να μην τύχει και μπει κάποιος που δεν έχει πληρώσει πολλά. Και οι καμπίνες βελτιώθηκαν όλες ενώ άλλαξε κι ο διαχωρισμός σε ΑΑ και ΑΒ κατηγορία(!!!) ανάλογα αν ήταν εξωτερική (δηλ. με παράθυρο) ή εσωτερική. Εντάξει, κάποιες έγιναν και λουξ.

Ο διαχωρισμός σε κατηγορίες υπάρχει και στα άλλα μέσα. Στα αεροπλάνα για παράδειγμα. Καλά, σήμερα με τις τόσες διαφορετικές τιμές γίνεται ένας χαμός στο πόσα πληρώνεις για να ταξιδέψεις στην οικονομική. Υπάρχουν τρεις – τέσσερις διαφορετικές τιμές για τις ίδιες θέσεις. Βέβαια, το δικαιολογούν με το ότι οι όροι χρήσης (δυνατότητα π.χ. αλλαγής πτήσης) είναι σφιχτοί. Στην πρώτη θέση πάντως οι τιμές είναι εξωφρενικά ψηλές. Κι οι θέσεις δεν διαφέρουν καθόλου στα σημερινά αεροπλάνα. Ένα παραβάν χωρίζει τις μεν απ’ τις δε, το οποίο τοποθετείται ανάλογα στο πόσα εισιτήρια απ’ τα ακριβά έχουν πουληθεί. Για αντιστάθμισμα (γιατί κάτι πρέπει να δικαιολογήσει το επιπλέον κόστος) στις τρεις θέσεις τοποθετούν δυο επιβάτες, αφήνοντας ένα κενό ανάμεσα, κάτι που πράγματι δικαιολογεί το να πληρώσεις μιάμιση φορά (άντε και λίγο παραπάνω) το εισιτήριο. Αλλά η διαφορές είναι μεγάλες. Και κάτι πρέπει να κάνουν για να ευχαριστήσουν τον πελάτη. Περισσότερο φαγητό, γυάλινα ποτήρια αντί πλαστικά, το διαχωρισμό απ’ τους υπόλοιπους (που εξυπηρετεί και το να μην βλέπουν τα επιπλέον) κλπ.

Στα τρένα επίσης υπάρχει διαχωρισμός κατά κατηγορία. Κι εδώ ερχόμαστε στα της Γερμανίας. Μιας και το τι ακριβώς γίνεται στα τρένα της Ελλάδας δεν έχω ιδέα. Στα τρένα λοιπόν υπάρχει κι εδώ η Α’ και η Β’ θέση. Το αστείο είναι πως συναντώ και μερικούς συρμούς του προαστιακού που έχουν Α’ θέση. Όπου το μόνο που έχει είναι μια πόρτα που την ξεχωρίζει απ’ το υπόλοιπο βαγόνι. Σπάνια ταξιδεύει κανείς εκεί μέσα. Συνήθως είναι υπάλληλοι των τρένων. Γιατί προφανώς το τιμολόγιο είναι διαφορετικό. Κι αν σε βρουν στο κομμάτι της πρώτης με εισιτήριο της δεύτερης θέσης υπάρχει πρόστιμο 40€, όπως κι όταν δεν έχεις καθόλου εισιτήριο! Παρόμοια είναι η κατάσταση και στα περιφερειακά τρένα, τα ρεγκιονάλ.

Στα τρένα μακρινών αποστάσεων υπάρχουν ολόκληρα βαγόνια πρώτης θέσης, σε αναλογία 30 – 40% του συνόλου των βαγονιών. Αυτά έχουν μεγαλύτερες καρέκλες (3 αντί για 4 στη σειρά) με δέρμα ή δερματίνη, τους σερβίρουν καφέ ή σνακ ή ποτό (κατά παραγγελία βέβαια) στη θέση τους και μάλιστα όχι σε χάρτινα ή πλαστικά ποτήρια. Υπάρχει σήμανση και μπαίνοντας στο βαγόνι, στο πάτωμα, και στις ενδιάμεσες πόρτες. Εδώ είναι πρώτη θέση. Η τιμή του εισιτηρίου είναι περίπου διπλάσια. Προφανώς δε, η παραμονή στην πρώτη θέση με εισιτήριο δεύτερης είναι απαγορευμένη. Με μια μικρή εξαίρεση: όταν πλησιάζουμε στο τέλος της διαδρομής (τότε μου χρειάζεται εμένα, αλλά βλέπω το ίδιο και στο γαλλικό το πρωί, όταν πλησιάζουμε στη Στουτγάρδη). Τότε περνάμε εμείς οι δευτεροκλασσάτοι από τους χώρους της πρώτης για να φτάσουμε τέρμα μπροστά για να κατέβουμε πιο γρήγορα (θυμίζω εδώ πως κι οι δυο αυτοί σταθμοί είναι τέτοιοι που φεύγεις από το τρένο μόνο από μπροστά. Ακόμα κι αν κατέβεις πίσω, πρέπει να πας παράλληλα με το τρένο μέχρι τις εξόδους απ’ το σταθμό. Γιατί το τρένο τερματίζει στο σταθμό και δεν τον διασχίζει). Και συνήθως η πρώτη θέση είναι στο μπροστινό μέρος στην αμαξοστοιχία καθώς πηγαίνει προς το Μόναχο (και στο πίσω όταν φεύγει απ’ αυτό, αν και το γαλλικό είναι τις μισές μέρες κανονικά και τις μισές ανάποδα). Έτσι, όταν πλησιάζουμε στο Μόναχο, στα τελευταία 7 – 8 χιλιόμετρα είμαστε μερικοί τακτικοί που σηκωνόμαστε και πάμε μπροστά ώστε να κατεβούμε κάποια λεπτά νωρίτερα. Κι αυτό γίνεται καθημερινά, με εξαίρεση 3 φορές όλες κι όλες μέχρι τώρα που ο ελεγκτής μας σταμάτησε στην αρχή της σειράς των βαγονιών της πρώτης, δήθεν ελέγχει το εισιτήριο και μας υπέδειξε τη θέση μας! Τις δυο ήταν ο ίδιος ελεγκτής, τον αναγνώρισα. Την πρώτη δεν θυμάμαι, δεν τον είχα προσέξει.